İnek Çeşitleri Nelerdir? En Çok Süt Veren 3 İnek Irkı Hangisidir?
İnek çeşitleri denildiğinde daha çok akla gelen ilk şey süt olur. Hangi ırk daha çok süt veya et verir hepsi bu yazımızda !
Tatlıların olmazsa olmazı, 7’den 70’e herkesin sevdiği kalsiyum deposu olan süt ineklerden sağılarak sofralarımıza kimi zaman peynir, kimi zaman kaymak ve kimi zamansa yoğurt olarak gelir. Sütün önemi bu kadar büyükken sütün ana kaynağı inekler hakkında da gelişmiş bir merak söz konusudur. Bu kapsamda inek çeşitlerini bilmek sizlere bu konuda yardımcı olabilir.
Süt İnek Çeşitleri Nelerdir ?
Türkiye bir çok inek ırkı bulunmaktadır. Ancak Türkiye iklimine adapte olabilecek ırklar ve ülkemiz ırkları dışında melez ırklarda vardır. İnsanlığın süt ihtiyacını karşılayan süt inek çeşitleri şunlardır:
-Boz ırk sığırı
-Zavot sığırı
-Jersey sığırı
-Yerli kara sığırı
-Guernsey sığırı
-Shorthorn sığırı
-Yerli güney sarısı sığırı (YGS)
-Simental sığırı (sarı alaca)
-Holstein sığırı (siyah alaca)
-Ayrshire sığırı(dunlop sığırı)
-Doğu Anadolu kırmızısı (DAK) sığırı
-Güney Anadolu kırmızı (GAK) sığırı
-Brown swiss sığırı (montofon-esmer)
Bu inek çeşitlerinin her biri farklı özelliklere sahiptir. Ülkemizde en fazla görünen ırk ise Simental ve Holstein süt inekleridir. Çünkü bu inekler Türkiye’nin coğrafyasına en çok uyum sağlayanlardır. Hem tüketim hem de süt için tercih edilebilirler. Süt verimleri esas alınırsa bu inek türlerinin verimi oldukça fazla olabilmektedir.
1-İnek Irkları Çeşitleri Nelerdir?
İnek ırkları yaklaşık 8000 yıl önce Hindistan ve Orta doğuda izlenmiştir. Kış ayları için yiyecek depolama ve çekim gücünden yararlanma amacını taşımaktadır.
İşte bu inek ırkları şunlardır:
-Holstein (feriesıan-siyah&beyaz alaca)
-Simmental (fleckvieh\ abondance\peseta rosa)
-Montbeliard
-Jersey
-Brown swiss (montofon- İsviçre esmeri)
-Angus
-Belgium blue (Belçika mavisi)
-Hereford
-Limousin (limusin)
-Charolais (şarole)
-Brahman
Yukarıdaki bos taurus türünden olan ve binlerce yıl önce yaşamış yabani sığırların kökeni olup, günümüzde ki bu sığırların elde edilmesinde etkili olduğu düşünülmektedir.
2-Yerli İnek Irkları ve Özellikleri Nelerdir ?
Yerli inek ırkları boz ırk, Güney Anadolu, Doğu Anadolu, Yerli kara, Zavot ve Yerli Güney sığırı olarak sayılabilir. Ülkemiz değişik bölgelerinde farklı isimlerle isimlendirilmiş ırklara da rastlanmaktadır. Ancak bu ırkların çoğunun sayıları azalmaktadır.
A-Boz Irk
Ülkemiz inek çeşitlerinden biri olan boz ırk, yayılma alanı Trakya, Kuzey Ege, Güney Marmara ve Orta Anadolu’nun batı bölgeleridir. Bu bölgelerin çevre ve iklim şartlarına uyum sağlamış ve fakir gıda ile yetinebilen bir ırktır. Boz ırklar açık gümüş veya kül rengine sahiptirler. Dişilere göre erkeklerin rengi daha koyudur. Dişi ve erkeklerde boynuz görülmektedir.
Erişkin bir boz ırk dişisi 300 – 350 kg, erkek ise 400 – 450 kg ağırlığındadır. Laktasyon süresi yani süt verdiği dönem ise 180 – 240 gündür ve süt verimi ortalama olarak 800 -1000 kg ve süt yağ oranı ise %4 civarındadır. Beside günde yaklaşık olarak 700 – 900 gr canlı ağırlık artışı sağlanmaktadır.
B-Yerli Kara
Orta Anadolu bölgesinde yetiştirilen, bu bölgenin çevre ve iklim şartlarına uyum sağlamışlardır. Anadolu bölgesine uyum sağlayan ırklar içerisinde en küçük yapıya sahip olanıdır. Canlı ağırlığı beslenme koşullarına bağlı olarak 200-300 kg arasında değişmektedir. Süt yağ oranı ise %4 civarındadır.
Bu ırkın süt verimini artırmak amacıyla yapılan çalışmalar olmuştur. Bu çalışmalar neticesinde elde edilen veriler, köy şartları ve tamamen organik yetiştirmede süt veriminin 500 kg’a kadar artmaktadır. Laktasyon süt verimleri 900kg’a kadar ulaşmıştır. Canlı ağırlık artışı günlük 600-700 gr aralığını bulmaktadır.
C-Güney Anadolu Kırmızısı (GAK)
Ülkemiz inek çeşitlerinden bir diğeri olan GAK sığırı sarıdan kırmızıya ve kahverengiye kadar uzanan oldukça geniş renk skalası görülmektedir. Dişi ve erkekleri boynuzludur ve boynuzları genellikle hilal şeklindedir.
Canlı ağırlıkları ise erkelerde 610 kg, dişiler ise 381-482 kg arasındadır. Laktasyon süreleri ise 101-482 gün arasında olmaktadır. Laktasyon dönemine göre süt verimi 4.675 litreye kadar artmaktadır. Süt yağ oranı ise %2-%4.6 aralığında değişim göstermektedir.
D-Doğu Anadolu Kırmızısı (DAK)
Kırmızı ve kahverengi arası bir renge sahiptirler. Dişi ve erkelerde boynuz bulunur ve şekilleri ise hilal şeklindedir. Annelik ve sürü iç güdüsü açısından en gelişmiş inek çeşitlerindendir. Canlı ağırlık artışı günlük olarak 847 gramdır. Laktasyon süresi 205 gün süt verimi ise 900-1000 kg ve süt yağ oranı %3.5 civarını bulmaktadır.
Ülkemizin en önemli sığır eti kaynağı olup erken yaşlarda besiye alındıkları zaman kaliteli et vermektedirler. Et verimi ise %53 civarındadır.
E-Zavot Sığırı
Genellikle beyaz veya açık sarı renge sahiptirler. Laktasyon süresi 275-300 gün olup lasktasyon döneminde ise süt verimi 2300-3300 litre civarındadır. Süt yağ oranı %3.5- %4.5 civarını bulmaktadır.
F-Yerli Güney Sığırı
Kırmızı tarçıni renkten kirli sarıya kadar değişen renktedirler. Laktasyon süresi 158-235 gün, süt verimi 444-794 lt olup süt yağ oranı %3-%4.1 civarındadır. Ayrıca Yerli sarı, Çukurova, Dörtyol veya Siverek sığırı olarak da bilinir. Et ve süt oranı kombine bir ırktır.
3-Yabani İnek Türleri ve Özellikleri Nelerdir ?
İnek çeşitleri arasında bir çok yabancı inek türleri bulunmaktadır. Bunların görünüm özellikleri neler ayrıntılı olarak inceleyebilirsiniz.
A-Simental İnek
Ana vatanı İsviçre olan simental inek çeşitlerinde bir çok özelliğinden dolayı en çok tercih edilen ırktır. Sarı beyaz veya kırmızı-beyaz rengindedir. Uzun ömürlü olup, yüksek döl verimi özelliğine sahiptirler. Sağlık problemleri azdır.
Hem süt hem de et için yetiştirilebilmektedir. Canlı ağırlık artışı günlük 1350- 1600 gramdır. Süt verimleri ise 6.500 litre, yağ oranı ise %4,2 civarındadır.
B-Holstein (Siyah&Beyaz alaca)
İnek çeşitleri arasında en çok süt verimi yönünden tercih edilen bir ırktır. Siyah beyaz renktedirler ve laktasyon döneminde süt verimi 5.000 – 7.000 litredir. Süt yağ oranı ise %3-3.5 civarında olup canlı ağırlıkları 600-1.000 kg arasında olduğu bilinmektedir.
Yapılan ıslah çalışmalarıyla (melezleme) 10.000 litre süt verimine ulaşılmaktadır.
C-Brown swiss (Montofon-İsviçre esmeri)
Canlı ağırlık artışı iyi bir beslenme ve bakım ile günlük 800 ile 1000 gram artış sağlarlar. Laktasyon döneminde süt verimi 5000-6000 litre civarındadır. Süt ve et yönünden kombine bir ırk olup yıllık süt verim miktarı ise 3500-4000 kilogram, süt yağ oranı ise %3.8 civarını bulmaktadır.
D-Montbeliard Sığırı
Parlak kırmızı beyaz renginde olan bu ırkın Ana vatanı Fransadır. Sağlam kas yapıları vardır ve oldukça hızlı gelişirler. Sütleri genellikle peynir yapımında kullanılmaktadır. Yıllık süt verimi 7.300 litre, yağ oranı %3.9, protein %3.4 civarında bulunmaktadır. Süt ve et üretiminin yanı sıra postu içinde yetiştirilmekte olduğu bilinir.
Et Verimi En Yüksek Sığır Irkı ve Özellikleri Nelerdir?
Et verimi inek çeşitlerinin bakım ve beslenmesine göre farklılık göstermektedir. Ayrıca protein içeren gıdalar arasında ilk sırada gelen et besin zincirinde oldukça önemli bir yere sahiptir. İşte en yüksek et verimi olan ırklar:
A-Belgium Blue (Belçika Mavisi)
Belçika mavisi olarak bilinir. Et randımanı en yüksek olmasına rağmen sınırlı ülkelerde yetiştirilmektedir. Siyah beyaz, mavi beyaz ve beyaz renge sahiptirler. Süt verimi düşük bir ırktır. Bu ırktan çok bir süt verimi beklenemez. Gelişmiş kas yapılarına sahip olan bu türün kemik yapıları incedir ve 12 aylık bir Belçika mavisi dana 1 ton canlı ağırlığı geçmektedir.
Canlı ağırlığı ise günlük 1200-1300 gram arasındadır. Laktasyon dönemlerinde ise 6000 litre süt vermektedir. Sütün yağ oranı %4, protein oranı ise %3,5 civarındadır. Sütü genellikle peynir yapımında kullanılır.
B-Angus
Ana vatanı İskoçya’dır. Diğer inek çeşitlerine göre daha kaliteli et vermektedir. En çok tercih edilme nedenleri ise et yağ oranının az olmasıdır. Angus etinde ki yağ oranı %6-7 civarında bulunmaktadır. Süt verimleri düşük olduğundan dolayı hem sütünden hem etinden yararlanmak isteyenler için önerilmemektedir.
Merada et verimi %55, modern tarım yöntemleri ile beside %75 olarak bilinmektedir. Yağın kas lifleri arasında ki dağılımı (mermerleşme) oldukça homojen olduğundan dolayı bu durum etin lezzetini oldukça artırmaktadır.
C-Hereford
Adını İngiltere’nin güneybatı bölgesinde bulunan vadiden almıştır. Et kalitesi oldukça yüksektir ve çok yumuşak olup az yağlıdır. Bir çok özelliklerinden dolayı inek çeşitleri arasında yetiştiricilerin öncelikli tercihleri olmaktadır. Kırmızı kahverenginde olup hem boynuzlu hem de boynuzsuz olabilmektedirler.
D-Limousine
Fransa’nın güneybatısında ki limousine bölgesi ana vatanıdır. Etinin az yağlı olması et kalitesini artırmaktadır. Doğum yapmaları kolay olmasından dolayı da ön plandadırlar. Açık ya da koyu kızıl renge sahiptirler.
Et verimi en üst seviyede olup Avrupa’nın Top-Genetik ırkı olarak görülmektedir.
E-Shorthorn
Melezleştirilerek et özelliği artırılmıştır. Hem etçi hem sütçü ırklar arasında en beğenilenleridir. Kırmızı Holstein ile melezlemede süt miktarı artırılmaktadır.1900’lü yıllardan bu yana hem et hem de süt ineği olarak kullanılmaktadır. Döl verimleri ise oldukça yüksektir.
F-Brahman
Hindistan’ın kutsal ineği olarak kabul edilen bu inek çeşitlerinden olan Brahman ırkının ana vatanı Hindistan’dır. En yüksek et kalitesine sahip olup etlerinde yağ oranı çok az miktardadır. En belirgin özellikleri ise boyunları üzerinde bulunan hörgüçleridir. Yavruları ise küçük doğar fakat hızlı gelişirler.
G-Piedmentosa
20.000 yıl öncesinden Pakistan ve Hindistan dan gelme bir ırk olduğu söylenmektedir ayrıca ana vatanı ise kuzeybatı İtalya’dır. Eti az yağlı olup ve buna rağmen etinin yumuşak olması et kalitesini arttırmaktadır. Çift kas geni özelliğinden dolayı kas yapıları kuvvetlidir ve bu gen özelliği de etin yağlanmasını önlemektedir. Süt verimi yönünden zayıf değillerdir. Tescillenmiş olup yüksek kaliteli ete sahiptirler.
H-Charolais
Ana vatanı Fransa’dır ve adını oradan almıştır. Süt ırkları ile melezlemeye uygudurlar. Uzun ömürlü olup iyi bakıldığı takdirde 12 buzağı alınır. Yağlanma 750 kg civarına kadar belli olmamaktadır. Ağırlık artışı ise günlük 1450 gramdır.
Sütü Yağlı İnek Irkları ve Özellikleri Nelerdir ?
İnek çeşitlerinde sütünün yağlı olması için bulunduğu ortamdan yediği yeme kadar daha bir çok konuda dikkatli olunmalıdır. Bir çok verim yöntemi uygulayarak süt verimini artırabilirsiniz. Sütü yağlı inek ırkları;
A-Jersey Sığırı
Jersey sığır ırkı süt ırklarının özelliklerini fazlasıyla taşıyan bir hayvandır. Dolgun memeleri, ince kemik ve derisi, baş ve boyun yapısı ile inek çeşitleri arasında sütçü ırklarının timsali olmaktadır. Yıllık süt verimi 5.000 litre olup aynı zaman da süt yağ oranı ise %6 civarındadır. Laktasyon dönemlerinde 2500-3000 litre süt vermektedirler.
B-Ayrshire (Dunlop) Sığırı
Kahverengi – beyaz renkte olup melezleri ise siyah-beyaz renginde olduğu görülmektedir. Bacak boyu büyüklüğünde boynuzlar olmaktadır. Bu durum bakımlarını zorlaştırdığı için boynuzları buzağı iken köreltilmektedir. Yıllık süt verimi 5800 litreyi bulmaktadır. Süt yağ oranı %4.5 olmaktadır. Melezlerinde ise süt verimi yıllık 4700 litre olup yağ oranı ise %4.5 oranındadır.
C-Guernsey Sığırı
Kahverengi ve krem rengine, düzgün meme yapısına sahiptirler. Ayrıca hastalığa dayanıklı bir ırk olmasından dolayı uzun ömürlüdürler. Mera ortamında ise kabiliyetleri de oldukça yüksektir. Sütü ise oldukça yağlıdır ve bu yağ oranı ise %5 tir. Laktasyon döneminde süt verimi 6.300-6.650 litre olup sütü yüksek miktarda Beta Karoten içermektedir.
İnek Tohumlama Çeşitleri Nelerdir?
Kızgınlık döneminde olan dişi ineğin rahmine özel bir alet ile başka bir inekten alınan döllerin bırakılmasıdır. Bu işlemde döl verimi yüksek olan inek çeşitleri kullanılmaktadır. Bu sayede gelecek nesillerin daha verimli olması ve çiftleştirme yöntemi ile dişi ineğe geçebilecek hastalıkların önlenmesi sağlanır. Suni tohumlama ile bu yöntem uygulanmaktadır. Ayrıca inekten yüksek verim elde etmek için suni tohumlama yöntemini yaptırmak oldukça büyük önem taşır.
İnek Aşı Çeşitleri;
Bir çok bulaşıcı hastalığın olmasında dolayı ineklerde aşı yapılması büyük önem taşımaktadır. Aşıların düzenli olarak yapılması bir çok bulaşıcı hastalığın kontrol altına alınıp yok edilmesini sağlamaktadır. Ülkemizde inek çeşitleri için bulunan aşılar şunlardır;
-Sığır veba aşısı
-Şap aşısı
-Şarbon aşısı
-Brucella aşısı
-Enterotoksemi aşısı
-Leptospiroz aşısı
-Patörella aşısı
-Yakın kara aşısı
-Paratüberküloz aşısı
-Botulismus aşısı
-Theileria annulata aşısı
-Ibr aşısı
-Mastit aşısı
